Arangkada for May 8, 2007

        SUBAY, DI BIAYBIAY

 

        Kon nagtuo ang kadagkoan sa Kapitolyo sa Sugbo nga mahilom nang mga magbubuhis sa pagpaningil og matinud-anong subay sa makalilisang nga gasto sa pagtukod sa Cebu International Convention Center (CICC) human nila pabahai og mga numero sa niaging semana, nasayop sila.   Ang gipangayo sa mga Sugbuanon kuwentada, di salida.  Ilang gitinguha nga mahibaw-an giunsa paggasto ang siningtan ug hinagoan nilang buhis.   Di nga lipatlipaton sila sa mga numero nga di matino ug gukdon ug pakauwawan ang mga nagpakabana pagbarug alang sa ilang kanunay lang mataligam-an nga mga interes.

        Ang gilaoman sa Sugbuanong mga magbubuhis mao nga pakit-on sila sa mga dokumento sa pagsubasta ug pagtukod sa CICC.  Ang maong mga dokumento ray ilang masaligan nga wa mausik ang ilang buhis, ni mosimang sa burot nang daan nga panudlanan sa mga kukhan.

-o0o-

        Hangtod karon, upat na ka buwan human natukod ang CICC, ang nadawat sa mga Sugbuanon lunlon pagarpar.  Ang panghambog sa kadagkoan sa Kapitolyo nga wa silay gitagoan dakong panlingla.   Kay sukwahi sa ilang yawit, hugtanon silang nagdumili pagpakita sa mga dokumento sa CICC ngadto sa mga magbubuhis nga nagtinguha pagtan-aw ug pagsusi sa kinatibuk-ang transaksiyon.

        Gawas sa sibaw nang awhag sa mga sakop sa media, nga ila lang gibungulbungolan, dunay pormal nga awhag ang Bayan Muna alang sa kuwentada ug mga dokumento sa CICC.  Ang suwat nadawat sa buhatan sa gobernador niadtong Pebrero 27, 2007.   Ubos sa balaod, ang Kapitolyo dunay 15 ka adlaw pag-aksiyon sa awhag.  Apan kapin na sa duha ka buwan ang nilabay, way kihol ang kadagkoan sa lalawigan.

        Gani, kon tinuod nga way gitagoan ang Kapitolyo, gitahan na unta nilang mga dokumento sa CICC ngadto sa graft investigators, di na magpaabot sa subpoena duces tecum nga mahimong luwatan sa Visayas Ombudsman batok nila.

-o0o-

        Ug kon nakalimot ang kadagkoan sa lalawigan (kay napasaran sa gutom sa upat ka takna nga tigom nga ilang gipatawag sa Capitol Social Hall niadtong Huwebes) unsay mga dokumento nga angay nilang ipakita ngadto sa mga Sugbuanon, niang papeles nga gimando sa Government Procurement Act ( R.A. 9184) nga isukip sa bidding documents:

·         Approved Budget for the contract;

·         Instructions to Bidders, including criteria for eligibility, bid evaluation and post-qualification, as well as the date, time and place of the pre-bid Conference (where applicable), submission of bids and opening of bids;

·         Terms of Reference;

·         Eligibility Requirements;

·         Plans and Technical Specifications;

·         Form of Bid, Price Form, and List of Goods or Bill of Quantities;

·         Delivery Time or Completion Schedule;

·         Form and Amount of Bid Security;

·         Form and Amount of Performance Security and Warranty; ug,

·         Form of Contract, and General and special Conditions of Contract.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for May 7, 2007

       PILDE UG DAOG

 

       Kon di na kaayo ko hingatawa rong mga adlawa, pasaligan tika nga di ni tungod sa mga kasong akong giatubang.  Tungod ni sa makauuwawng pagkasilhig nilang Dwyane Wade, Shaquille O'Neal ug sa defending NBA champions Miami Heat; sa pagkapukan nilang Yao Ming ug Tracy McGrady; ug sa pagkapilde ni Oscar "Golden Boy" De La Hoya sa labing uwahi niyang pagsuway pagsemento sa iyang kabilin ug pagpaburot sa iyang katigayonan.

        Naibanan hinuon og dyutay ang akong kaguol kay gilubong man sab sa Golden State Warriors silang Dirk Nowitzki ug ang Dallas Mavericks, gipalukapa na sab sa Phoenix Suns silang Kobe Bryant ug ang Los Angeles Lakers, nakalahos na sa ikaduhang hugna sa playoffs silang Jason Kidd ug ang New Jersey Nets ug kumbinsido kaayong kadaogan nilang Rey "Boom Boom" Bautista batok ni Sergio "Rocky" Medina sa Argentina ug AJ "Bazooka" Banal batok ni Juan Alberto Rosas sa Mexico.

-o0o-

        Pipila ka takna sa wa pa mokatkat sa ring silang AJ ug Boom Boom, ang duha sa labing masilakong mga bituon sa boksing sa Pilipinas, sa MGM Grand Arena sa Las Vegas, nikatap ang text messages mahitungod sa giingong pagbanhig ug pagpatay sa labing bantogang Pinoy boxer sa atong panahon, si Manny "Pacman" Pacquiao nga nisalmot og laing matang sa bugno sa iyang yutang natawhan sa Gen. Santos.  Lahi hinuon sa naandang pagpakatap lang sa iresponsableng kasayuran, ug maayo ning tilimad-on sa kahinog na sa panabot sa minilyon nga nakahimo natong texting capital sa kalibotan, kasagaran sa text nga akong nadawat nangutana unsa katinuod ang taho.

        Ang mga pangutana gipulihan sa nagbaha nga text messages sa kadaogan nilang Boom Boom ug AJ gikan sa mga nakabati sa live coverage ni Homer Sayson sa DYAB Abante Bisaya gikan sa ringside.  Ug wa nang kapahuway ang akong telepono sa mas dakong baha sa mga pangutana kinsay nidaog sa sangka nga gawas nga gianggaan nga "makapahunong sa kalibotan," gitawag sab nga "kataposang bantogang sangka" sa himatyong kalibotan sa boksing.

-o0o-

        Nisuway ko pagpangita og websites nga naghimo og live coverage sa sangka nilang Floyd "Pretty Boy" Mayweather ug De La Hoya.  Akong natultolan ang live blog sa BBC ug AOL, kansang reporters kuyog nilang Homer ug sa laing gatosan ka mga sakop sa media nga gitugotang makalingkod sa ringside.  Nagsugod ang sangka alas-11:40 sa buntag (oras sa Sugbo) samtang naghinapos nang kulba hinam ug mapangahason nga pagpanung sa Utah Jazz sa korte sa Houston Rockets.

        Gidominahan ni De La Hoya ang ikaduha, ikatulo ug ikaupat nga hugna.  Nakabawos si Mayweather sa ikaunom.  Apan natagak ang akong internet connection samtang labaw nang Jazz, 99-98, 48 segundos ang nahibilin sa duwa.  Wa gihapoy makabentaha sa buhing paghulagway ni Homer.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for May 6, 2007

       MAO RA NI?

 

       Sa labing unang higayon, nakasud ko sa Cebu International Convention Center.  Salamat sa gipasiugdahan ni Mandaue City Acting Mayor Ading Seno nga pagbukas sa CICC ngadto sa Sugbuanong mga magbubuhis pagtimaan sa tinuig nga pangilin sa Dakbayan sa Mandaue.  Kabahin ko sa unang hut-ong sa mga nitubag sa pagdapit ni Seno.  Kinsa nipasabot nga pipila ray nakatunga kay tingtrabaho pa, apan nahurot nang mga tiket nga giapud-apod sa iyang buhatan alang sa adlawng Dominggo.

        Gipakita mi og audio-visual presentation nga nagpahinumdom sa kamahinungdanon ug kamakasaysayanon sa papel sa CICC sa tigom sa mga pangu sa kanasuran sa habagatan ug silangang Asya niadtong Enero.  Ug dayon gilibot na mi sa pinili nga mga lawak sa duha ka andana nga building, nga gihulagway sa Agence France Presse (AFP) nga "morang gamayng shopping mall nga way mga bintana."

-o0o-

        Si Mayor Seno wa kapugong sa iyang kaugalingon sa pag-ingon nga pipila ka bahin sa CICC mas maayong tan-awon sa telebisyon kay sa linawas.  Niuyon niya ang ubang nanguyog sa guided tour nga nitawag sa akong pagtagad (ang uban mas kusog og tingog kay sa uban nga kuwang na lag diyutay nga naghagawhaw, ambot tungod tingali sa kaikog sa mahigalaon nga mga tinugyanan sa Kapitolyo nga mapailubong nigiya namo aron pagtino nga di mi mangasaag ni manud sa gitak-opang mga lawak) sa mosunod nga ilang nabantayan sa upat pa ka buwan nga building:

·         Pipila ka bahin sa bungbong sa lobby nangliki na;

·         Tumoy sa bungbong sa ikaduhang andana nahup-ak na ug gamay na lag kuwang nga matagak ang nagkawil-kawil nga tipaka;

·         Ang mouldings sa lobby nangahup-ak na;

·         Ang carpet sa plenary hall nagburutburot na;

·         Pipila ka pultahan sa mga pansayan naguba na; ug

·         Peryodista nga nakasud atol sa summit ang nitudlo namo sa dapit nga nagtulo sa pagbunok sa uwan.

-o0o-

        Apan ang labing makahuloganon nga paniid naggikan sa usa pundok sa batan-ong mga lalaki nga nituaw (pasaligan hinuon tika nga hinay gihapong ilang tingog ug wa madunggi sa mga tagduma):  "Mao ra ni?"

        Klaro kaayo nga kasagaran sa among kaubanan nagsubay sa mga balita.  Mahimo ganing nakadungog sila sa pasangil ni Crisologo Saavedra nga dul-an na sa bilyon ang tinuod nga naggasto sa CICC.  O sa pag-angkon sa Kapitolyo nga madugangan pang P581 milyones nga gasto tungod sa "reconfiguration."  Lisod tinuod nga pangitaon ang makalilisang nga gasto sa kayano sa building.

        Ang bisan unsang pagduda sa mga nanguyog sa kamakiangayon sa gasto napapas dihang ila ming gida sa luho nga pultahan nga nag-ambo sa mga barungbarong sa makaluluoy nga mga biktima sa sunog sa Guizo ug Mantuyong nga wa pang kapabarug pagbalik sa ilang mga panimay.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for May 5, 2007

        CICC BUKSAN SA PUBLIKO

 

        Si Mandaue City Acting Mayor Ading Seno malipayong nipahibawo atol sa sinemanang Kapamilya Media Forum sa DYAB Abante Bisaya ug Sky Cable nga gipahigayon sa SM City Cebu Entertainment Plaza nga makaangkon na gyod og kahigayonan ang Sugbuanong mga magbubuhis pagtan-aw sa Cebu International Convention Center (CICC).   Matod ni Seno nga, pinaagi ning iyang gasa sa mga Mandauehanon nga magsaulog sa ilang tinuig nga kapiyestahan karong buwana, makaangkon na gyod og kahigayonan ang katawhan pagsusi makiangayon bang naggasto ang buhis nga ilang siningtan ug hinagoan.

        Upat ug tunga ka takna ra hinuong buksan ang CICC ngadto sa publiko, gikan sa alas-9 hangtod alas-11 sa buntag ug gikan sa alas-2 hangtod sa alas-4:30 sa hapon.  50 lang ka tawo ang pasudlon sa usa ka higayon aron kahatagan sila og guided tour.   Ug sa lakang nga makapaamgo sa iyang mga kaatbang unsa kamahinungdanon ang iyang pagka acting mayor sa Mandaue, malipayong gipahibawo ni Seno nga ang tanang gustong mosud sa CICC kinahanglang mokuha og pases gikan sa iyang buhatan.

-o0o-

        Si Acting Mandaue City Mayor Jonas Cortes, kandidato pagka mayor sa Team Honesty, kinsa naglingkod tapad ni Seno atol sa media forum, nipahibawo sa iyang plano pagtugyan sa pagduma sa CICC ngadto sa pribadong sektor aron pagtino nga di ni mausik.   Gikuwestiyon ni Cortes ang kamapuslanon sa gipatuman karon nga hinugpong nga pagduma tali sa Kapitolyo sa Sugbo ug sa Mandaue City Hall.  Apan sa samang higayon nitataw si Cortes nga angayng tinud-on pagsusi nasubay bang tanang mga lagda sa dinalidali nga pagtukod sa CICC alang sa niaging 12 ^th Asean Summit.

        Sa iyang bahin, si kanhi Mandaue City Councilor Magno Dionson, kandidato pagka mayor sa Bando Mandaue Anak Bisaya, niingon nga di maayong tilimad-on ang tigbayon sa CICC alang sa Mandaue.   Kay nahimo ning tinubdan sa di maayong mga panghitabo sa Mandaue ug sa Sugbo.  Matod niya nasuspenso si kanhi mayor Teddy Ouano tungod sa mga eskandalo sa summit ug mahimong masuspenso sab ang uban pang lokal nga mga opisyal tungod sa mga pasangil sa overpricing ug ubang mga anomaliya sa CICC.

-o0o-

        Wa katunga sa media forum si Jonkie Ouano, kandidato pagka mayor sa Power Team 4.  Maong sa makausa pa napakyas na sang among pagsuway pag-abot sa tanang kandidato sa giisip nga usa sa labing higpit nga piniliay pagka mayor sa tibuok Sugbo.

        Nakahigayon si Cortes pagpakita sa pipila ka mga biktima sa pagpanghasi ug pagpangulata nga ilang gipasangil sa mga Ouano.  Nipasangil siya nga mga sakyanan sa City Hall ug kapolisan ang gigamit sa armadong mga tawo.   Nipasalig hinuon si Seno nga nagkasabot na sila si Mandaue City Police Director Alexander Abadinas paghimo og mga lakang aron pagtino nga di hingpit nga magkadugo ang nagpadayong kampanya sa Mandaue.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

DYAB Cebu Covers Senior Citizens Congress

DYAB Cebu Covers Senior Citizens Congress

DYAB Cebu Covers Senior Citizens Congress

DYAB Cebu Covers Senior Citizens Congress

DYAB Cebu Covers Senior Citizens Congress 

DYAB Cebu Bakhaw Planting In Cotcot, Liloan

DYAB Cebu Bakhaw Planting In Cotcot, Liloan

DYAB Cebu Bakhaw Planting In Cotcot, Liloan

DYAB Cebu Bakhaw Planting In Cotcot, Liloan

DYAB Cebu Bakhaw Planting In Cotcot, Liloan 

Arangkada for September 24, 2006

 

       ALELUYA SA ASEAN

 

       Mahimo ba nga si Ambassador Melchor Paynor, secretary general sa 12^th Asean Summit Organizing Committee, motingob sa iyang panahon sa pagpangandam ug pagtino nga malampuson ang higanteng kalihokan unya sa Disyembre?  Ug mahimo bang iyang pasagdan ang lokal nga media sa pagtuman sa ilang gimbuhaton?

        Gihatagan siya og higayon sa mga haligi sa media sa Sugbo nga makahatag sa iyang sugyot unsay labing dagko ug mahinungdanong kalamboan nga mapaabot atol sa Asean Summit.  Apan giabusohan ni Paynor ang pagdapit sa mga tigpasiugda sa Press Freedom Week celebration karong tuiga pinaagi sa pag-insulto sa mga sakop sa media.

        Samtang katungdanan ni Paynor ang pagkumbinser sa media nga di pag-usik-usik sa kuwarta ug panahon ang atong pagduma sa Asean Summit, wa siyay katungod sa pagtudlo sa media unsaon pag-cover sa kalibotanong kalihokan.

-o0o-

        Wa kong katambong sa panel discussion sa Marcelo B. Fernan Cebu Press Center niadtong Biyernes kay nadungan man sa akong giduma nga Kapamilya Media Forum sa DYAB Abante Bisaya ug Sky Cable sa SM City.  Apan maayo ra sab.  Kay wa unta kong kapugong sa akong kaugalingon sa pagbaraw sa bugalbugal ni Paynor.

        Gitandi man god ni Paynor ang iyang giingong iresponsableng coverage sa lokal nga mga sakop sa media ug sa kalma nga coverage sa langyawng media.  Bisan pa kon iyang ginganlan ang tulomanon sa karibal namong network (nagpatuo kunohay nga wa niya tuyoa), tugoting motubag ko nga dakong bakak ang iyang pasangil.

        Ang kamatuoran mao nga samtang dunay iresponsableng mga sakop sa lokal nga media, duna say iresponsableng mga sakop sa langyawng media.  Ang pananglitan nga gihatag ni Paynor, nga nagsiyagit ang lokal nga reporter samtang pinahimutang ang tingog sa langyawng reporter, maoy pagmatuod sa kataphaw sa iyang kasayuran sa media nga angay siyang maghunahuna og kapitoan ug pito una mangahas sa pagpanghilabot.

-o0o-

        Ang gibiliban pag-ayo ni Paynor nga langyaw nga media nasakpang nagmaniobra og mga ebidensiya batok sa draft ni US Pres. George Bush (CBS News) ug nagda og live microphone ug nanglibak sud sa pansayan samtang nag-cover sa diskurso ni Bush sa anibersaryo sa trahedya sa New Orleans (CNN).  Dunay mga bulilyaso ang pipila ka sakop sa lokal nga media apan di sila igong sukaranan sa insulto ni Paynor.

        Nahadlok hinuon ko nga ang tinuod nga mensahe ni Paynor mao ang pagsuway paghimo sa media nga cheering squad sa Asean Summit.  Nga ato na lang pasagdan ug lingiw-lingiwan nga ilang gilaktod sa ngan sa summit ang kasagaran sa kapin na sa P2 bilyones nga balor sa mga transaksiyon aron pag-aleluya sa panagtagbo sa mga lider sa kahugpongan nga wa igdungog nga nihatag og importansiya sa kaayuhan sa kinabag-an sa katawhan sa ilang girepresentahan nga kanasuran.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for September 23, 2006

 

      HAMBOG SA VIGILANTES

 

Bisan sa pagarpar ni PRO 7 Chief Silverio Alarcio ug sa ubang kadagkoan sa kapolisan, klarong taphaw ug marka pataka ang pagpada dinhi sa Sugbo sa kapin na sa 1,000 ka mga polis gikan sa Mindanao ug ubang bahin sa Kabisay-an:

• Way giandam nga mga pinuy-anan alang sa dayo nga kapolisan, nga ang lokal nang mga opisyal maoy nagkara-kara pagtolda-tolda nila ug ang mga dayo maoy nahadiin-diin pagpangita og mga pansayan;
• Way klaro unsay ilang mga gimbuhaton dinhi sa tulo ka buwan nilang pagpaabot sa Asean Summit, maong kasagaran nila morang nagbakasyon nga nagsuroy-suroy sa shopping malls ug ang nagbarug-barog sa kadalanan sige lang tabi nga maputol lang kon sal-otan og text; ug
• Pipila sa mga polis wa nang kadawat sa ilang suholan ug mga benepisyo, kay klarong wa mahikay sa Kampo Crame ug sa ilang gigikanan nga units, sukad sila nahiabot dinhi sa Sugbo.

-o0o-

Kon di pa tungod sa pagtulis ug pagpatay sa manager sa bangko nga si Narciso Damole, di unta matarantar silang Alarcio ug ubang kadagkoan sa pagsubli sa nagkatuiris nga deployment sa kapolisan ug di unta magpagawal si Mandaue City Mayor Teddy Ouano sa iyang 72 oras nga ultimatum ni Mandaue City Police Chief Eduardo Catabas pagsulbad sa krimen. Bahala na lang ang nahaunang gagmayng mga biktima, sama sa naandan, mapugwat lang ang kagamhanan ug ang kapolisan kon duna nay dagkong isda nga maigo.

Mahimo ba sang pahamtangan og ultimatum ang kapolisan sa pagsulbad sa uban pang mga kaso sa tulis ug pagpatay, bisan di sama kadako ug kaadunahan ni Damole ang mga biktima? Apan usa ka beteranong opisyal sa kapolisan nipasidaan nga ang ultimatum way kapuslanan. Kon wa gyoy mga saksi, di gyod masulbad ang mga kaso. Apan aron lang di marelibohan, peligrong mapugos silang Catabas ug ubang mga imbestigador pagposas na lang ni bisan kinsa aron mahilom silang Ouano ug ubang mga politiko nga igo lang nagpa-papel.

-o0o-

Hain na mang pasalig ni Cebu City Mayor Tomas Osmena ug ubang nakapusta sa vigilantes nga ang laktod nga pagpamatay sa suspitsadong mga kriminal makapaislag sa mga badlungon sa katilingban ug makapatidlom sa kriminalidad? Nganong human nga dul-an na sa 200 ang napatay sa mga vigilantes, padayon mang nisaka ang krimen suma sa pag-angkon ni Cebu City Police Chief Melvin Gayotin?

Andam na bang moangkon si Mayor Osmena ug ang ubang mga utok-pulbora nga di patay maoy solusyon, hinunoa makapasamot pa hinuon, si kriminalidad? O magpa-goryo-goryo lang gihapon ug kinahanglan pang mobanaw ang dugang dugo una sila makamatngon nga kon ipatigbabaw nilang pagyatak sa balaod ug sa tawhanong mga katungod, wa silay kalainan sa labing bangis nga mga kriminal nga ilang gigukod? [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for September 22, 2006

 

 

                ADLAW SA PANUDYA

 

Makabuylo na gyong imbestigasyon sa mga pasangil sa pangurakot batok sa napalagpot nga primero ministro sa Thailand nga si Thaksin Shinawatra.  Ang pakisusi ni Auditor General Jaruvan Maintaka mahimong mosangpot sa pagkasakmit sa nagbuntaog nga katigayonan ni Thaksin ug sa iyang pamilya.  Dungan sa iyang pangangkon sa pagpalambo sa ekonomiya sa Thailand, si Thaksin gipasanginlan sang nigamit sa iyang gahom pagpaburot sa mga patigayon sa iyang pamilya.

       Si Jaruvan, gitawag og "Iron Lady" tungod sa talagsaong kaisog, mao ray nakaako pag-imbestigar sa labing menos 14 ka kadudahang mga transaksiyon ni Thaksin.   Tungod sa kamaginukdanon ni Thaksin, si Jaruvan dugay ra untang nakulban sa kaldero.  Apan ang suporta nga iyang nadawat gikan sa hinigugmang hari sa Thailand, King Bhumibol Adulyadej, nga gikatahong nahasol na sab pag-ayo sa giingong pangurakot ni Thaksin, maoy nakapabilin niya sa katungdanan.  Laing 100 ka dagkong politiko ug mga negosyante, nga gipasanginlang mga kakonsabo ni Thaksin, apilon sab sa imbestigasyon.

-o0o-

       Ang mga pasangil batok ni Thaksin, bisan sa kaseryuso ug kamahinungdanon, wa matarung pagsusi tungod sa hingpit niyang pagkontrolar sa kagamhanan.   Ang iyang paghigpit sa media ug ang pagtudlo sa iyang mga batabata sa Election Commission maoy nakahatag niya og makabungog nga mayoriya sa niaging tulo na ka piniliay.   Karon natangtang na sa gahom, masusi na gyod ang tanan niyang tinagoan.

       Nga mao say mahitabo sa mga pasangil batok ni Pres. Arroyo ug sa iyang pamilya.   Wa kaugpo ang mga pasangil sa pagpangawat ug pagpanikas sa eleksiyon tungod sa makabungog niyang mayoriya sa Kongreso ug hingpit nga pagkontrolar sa Comelec.   Ang kontrobersiya sa charter change (cha-cha) maoy motion kon magawongan bang bag-ong mayoriya sa Korte Suprema nga iyang mga tinudlo.

-o0o-

       Apan di mahitabo nga katagoan ni Pres. Arroyo ang kamatuoran hangtod sa kahangturan.   Moabot gyong panahon nga kinahanglan niyang atubangon ug tubagon ang tanang mga pasangil nga iya rong gilikay-likayan.

       Kay gawas nga di siya mahimong magpabilin sa gahom hangtod sa hangtod, ang katawhang Pilipinhon di sab mahitabong molingiw na lang sab hangtod sa kataposan sa kalibotan sa ilang gimbuhaton pagpakisayod unsay nahitabo sa ilang katigayonan ug sa ilang balaanong katungod sa pagpili.

-o0o-

       Bisan sa kadako sa iyang gahom ug kalapad sa iyang katigayonan, way laing mahimo si Pres. Arroyo gawas sa pagpaabot unsay mag-una:   Ang iya bang pagkapukan sa gahom o ang pagtimbakuwas ba sa kinabag-an sa ligdong nga katawhan?

       Ug kon naglaom siyang duphan sa iyang gisipsipan pag-ayong Estados Unidos, maayo tingaling panaminan ang nahitabo ni Thaksin:   Samtang gisupak sa US ang kudeta ug ang martial law sa Thailand, igo lang niawhag nga ibalik ang kagamhanan ngadto sa mga sibilyan, wa na maghisgot nga ibalik ang ilang pinangga nga si Thaksin sa katungdanan.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for September 21, 2006

 

       GILUBATLUBATAN

 

Dunay di makatug og tarung ning pagkalagpot ni Thaksin Shinawatra isip primero ministro sa Thailand human sa malinawong kudeta nga gilusad sa militar. Si Thaksin nakalingkawas sa lapad nga protesta tungod sa sibaw nga pasangil sa pangurakot batok niya ug sa iyang pamilya. Iyang nabaraw ang tanang pagsuway pagpalagpot niya sa gahom pinaagi sa bay balaoranan tungod sa hingpit niyang pagkontrolar sa nagkalainlaing mga institusyon sa Thailand, gawas nga way klarong lider nga makailis niya. Ang labing makapakugang mao nga nahitabo ang kudeta dihang nahilom nang mga protesta sa kadalanan.

Si Pres. Arroyo nakalingkawas sab sa lapad nga protesta batok niya. Gipasanginlan sab siya ug ang iyang pamilya sa grabeng pangurakot. Hingpit sang iyang pagkontrolar sa nagkalainlaing mga institusyon, gawas nga way klarong lider ang oposisyon nga makailis niya. Ang labing makapabugnaw sa simod sa Malakanyang mao nga nahilom nang mga protesta sa kadalanan. Sama gyod sa nahitabo sa Thailand sa wa pang kudeta.

-o0o-

Si Thaksin nga nangangkon og suporta sa kinabag-an sa mga Thai gipalayas gikan sa gahom nga way bisan usa sa iyang mga dumadapig nga nipakita og bisan gamay na lang lama sa kahinugon. Kay nawad-an na man sa iyang dagway, si Thaksin napugos pagkanselar sa iyang diskurso sa General Assembly sa United Nations sa New York. Gituohang adto siya motago uban sa iyang pamilya sa London.

Si Pres. Arroyo nga nangangkon og suporta sa kinabag-an sa mga Pilipinhon lingion pa kaha sa iyang mga dumadapig kon mao nay mapalayas sa gahom? Di ba kaha nga ang iyang mga hinanib nga kuwang na lang og dyutay nga motila sa iyang lapalapa maglumbaanay ra sab pagpanglayat ug paghapa-hapa atubangan sa mga lider nga makapuli niya sa gahom? Kon mahisama siyang Thaksin, asa man layas si Pres. Arroyo ug ang mga sakop sa iyang pamilya?

-o0o-

Ang nangu sa kudeta, Heneral Sondhi Boonyaratklin, nipasabot pila ka takna human niya ipaubos ang Thailand sa martial law nga kinahanglan silang molihok kay nabuak-buak nang mga Thai, nikuyanap nang pangurakot sa nagkalainlaing mga ahensiya sa kagamhanan ug inanay nang giguba ni Thaksin ang demokratikanhong mga institusyon sa nasud.

Makasalig si Pres. Arroyo nga si AFP Chief Hermogenes Espero di mahimong laing Sondhi. Apan pulihi ang dagway ni Sondhi ni bisan kinsang junior officer nga wa pa mawad-i sa iyang gugma sa nasud ug sa katawhan ug labing seguro samang mga pung ang iyang gamiton pagpatin-aw sa ilang pag-alsa batok sa presidente.

-o0o-

Samtang nagtungkawo pa sa gahom, si Thaksin nipasidaan nga magkaguliyang ang Thailand kon tangtangon siya sa katungdanan. Pagkabantay sa kudeta, ang mga Thai naglumba pagpaletrato tapad sa mga tangke ug rebeldeng mga sundawo.

Laing pahinumdom ngadtong Pres. Arroyo nga kaalaotan maoy sangkoan sa pagtuo sa iyang kaugalingong propaganda. [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for September 20, 2006

 

      KINSAY UTOK?

 

Karong nakonbikto na si SPO1 Marcial Ocampo, mahimo bang mopasabot ang kapolisan nganong hangtod karon wa pa mailhi ang utok sa pagpatay ni Elpidio "Jojo" dela Victoria? Ang kapaspas sa husay sa kaso, nga nahuman sud lang sa tunga sa tuig, nakapabantang lang sa kaluya ug kataphaw sa imbestigasyon pag-ila sa mastermind sa pagpatay ni dela Victoria. Nga gikahadlokang nahunong dihang gipasaka ang kaso sa korte ug nalinga nang mga Sugbuanon sa husay ug sa mas bag-o ug mas dagkong mga kontrobersiya.

Ang gikahadlokang pagpangiyugpos lang sa kapolisan pag-ila sa ubang nahilambigit sa bangis nga pagpatay ni dela Victoria nagmatuod nga dagko gyong isda ang utok sa krimen ug busa, mahimo ba, nga mopakpak ug matagbaw na lang ang katawhan nga tambasakan nga si Ocampo, bisan napamatud-ang way atraso ni pagdumot sa biktima, mao na lay ibala sa kanyon iyawat mahilom ang sibaw nga awhag sa hustisya?

-o0o-

Ang sunudsunod nga pagpamatay sa mga sakop sa media, nalambigit man sa ilang trabaho o wa, tipik lang sa mas dakong eskandalo: Ang wa mabadlong nga pagpamatay ug bangis nga pagpanamastamas di lang sa mga aktibista kon dili hasta na sa kasarangang mga molupyo. Busa ang pakigbisog batok sa pagpamatay sa mga komentarista ug mga peryodista angayng himuong kabahin sa mas dakong kawsa pagbaraw sa nisulbong nga kriminalidad sa kinatibuk-an sa katilingban.

Samtang way klarong ebidensiya nga maglambigit sa kadagkoan sa kagamhanan sa naghitak nga pagpamatay ug pagpanghasi, ang pamunoan gihapon ni Pres. Arroyo ang angayng tulisukon. Ang ilang kapakyas pagsulbad sa mga kaso ug pagsilot di lang sa mga mamumuno kon dili apil na sa mga utok sa krimen, gawas nga nakahudlat sa sistema sa hustisya mahimong makadasig pa sa ubang mga kriminal, apil nang kurakot nga mga politiko ug abusadong mga magpapatigayon, pagamit sab og puwersa paghipos sa ilang mga kaatbang—masakop man sila sa media, aktibista o utangan lang.

-o0o-

Ang mga pruyba sa kalambigitan sa labing dagkong opisyal sa kagamhanan sa laktod nga mga pagpamatay, samtang di kabarug sa hukmanan, makahasol kaayo nga di angayng palabyon lang kay posibleng gihimo silang mga irong buang nga gibuhian pagpasidaan sa mga kaatbang sa administrasyon:

• Si Davao City Mayor Rodrigo Duterte nga gituohang maoy nagbuhi sa mga vigilantes sa habagatang Mindanao gisuod pag-ayo sa Malakanyang ug gihimo pang presidential adviser sa seguridad;
• Si Retired Army Major General Jovito Palparan nga gipasanginlang berdugo nga maoy niluba sa mga aktibista paspas kaayong gipatongan og mga bituon ug gitanyagang himuong luyuluyong National Security Adviser bisan sa wa pa moretiro sa serbisyo; ug
• Si Cebu City Mayor Tomas Osmena nga way pupanaganang nagsubli-subli nga mas ganahan siya sa mga vigilantes kay sa mga abogado inay pilpilon gihatagan hinuon og dakong katungdanan sa Asean Summit. [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for September 19, 2006

 

       LUOY UG GUTOM

 

Ang National Food Authority (NFA) way mga ebidensiya nga gihuptan pagmatuod sa gikatahong pagbaha sa smuggled rice dinhi sa Sugbo. Apan ang tigpamaba sa NFA nga si Ernesto Lariosa niangkon nga naghinobra ang suplay sa bugas humay nga nitidlom pag-ayo ang halin sa NFA nga ilang gipamaligya sa nagkalainlaing merkado aron unta pagtapak sa kakuwang sa suplay ug pagpugong sa patuyang nga pagsaka sa presyo sa commercial rice.

Matod ni Lariosa lisod ipatin-aw ang nag-awas-awas nga suplay sa bugas humay sa Sugbo kay wa man mosulbong ang produksiyon sa mga umahan sa Luzon ug Mindanao. Si Lariosa nipasabot sa DYAB Abante Bisaya nga usa sa posibleng katin-awan sa abundang suplay mao ang mga pasangil sa pagsiaw sa rice smuggling agi sa mga pantalan sa Sugbo sukad pa sa niaging tuig.

-o0o-

Ang mga magpapatigayon sa bugas maoy labing nahibawo sa kiat sa rice smugglers sa Sugbo. Pila ka semana sa di pa modunggo ang mga barko nga gikargahan sa pinayuhot nga bugas, duna nay mga ahente nga nanungko sa labing dagkong mga bodega ug tindahan pagtanyag sa labihan kabarato nilang imported nga bugas. Napugos sila pagdawat sa kahadlok nga langawon ang mas mahal nilang lokal nga bugas ug magpiyesta ang ilang mga kumpetinsiya kon mao ray makigkonsabo sa gamhanang pundok sa rice smugglers.

Tak-om ang ilang mga baba sa kahadlok nga maduhig sa kontrobersiya. Maong di mahitabong mokanta sila ngadto sa NFA ug bisan sa ilang kahugpongan, ang Grains Retailers Confederation (Grecon). Apan ang mga magpapatigayon mismo nabalaka nga kon di mabaraw ang smuggling, mahimo silang inutil pagpugong sa nag-ung-ong nga grabeng krisis sa bugas.

-o0o-

Tungod sa nagbaha nga smuggled rice, gibalibaran sa mga magpapatigayon sa Sugbo ang ilang mga suki sa Luzon ug Mindanao. Ug kay di man mahimo nga maghuwat ang ilang mga suki kanus-a mabasiyo ang mga bodega sa Sugbo, napugos sila pagtumod sa natanggong nilang sinakong bugas ngadto sa laing dapit ug sa pagpangita og bag-ong mga suki.

Ang smuggled rice sa Sugbo di molungtad hangtod sa hangtod. Kon di mokihol ang Bureau of Customs ug ubang ahensiya, maapsan sila sa pagpasaka sa presyo sa ubang kanasuran. Kon moabot nang adlawa, magkara-kara ang mga magpapatigayon pagpangita og bag-ong suppliers sa bugas kay nasimang na sa laing dapit ang naandan nilang mga tinubdan.

-o0o-

Arang-arang na lang ang mga magpapatigayon kay kon magkina-unsa duna pa may hiniposan nga makuot aron paglatas sa tinggutom. Ang mga mag-uuma nga maoy labing natangkugo sa rice smuggling kinahanglang manglayas gikan sa ilang umahan aron mabuhi.

Laing tigdawat sa santako mao ang mga konsumidor. Bisan sa abundang suplay, wa silang kapahimus sa baratong presyo sa bugas. Ug kon hingpit nang magusbat ang industriya sa bugas, silay malunosan sa gutom. [30] leo_lastimosa@abs-cbn.com

Leo Lastimosa with Market Patrollers 

TV Patrol Central Visayas in Cabangcalan, Mandaue City

ABS-CBN Cebu Anchor Leo Lastimosa

ABS-CBN Cebu Reporter and Barangay Kapamilya Coordinator Ramil Ayuman

The crew: Joel Belocura, Marlon Melgazo and Vilma Andales

ABS-CBN Cebu Anchor Leo Lastimosa live from Cabangcalan 

DYAB Abante Bisaya in Sambag Dos, Cebu City

Trixie Lopez-Tolentino, Rico Lucena, Merlie Pelen-Neri and Leo Lastimosa

Fr. Joy Danao and Merlie

Joan Lariosa-Cleghorn and ABS-CBN Department heads hard at work

Some ABS-CBN Cebu staff taking a break 

DYAB Anchors and Kapamilyas

Ahmed Cuizon anchors Maayong Morning over DYAB Abante Bisaya 1512 khz

ACT Officers during the pre-registration of Local and International Job Fair applicants

DYAB and ABS-CBN Cebu Anchor Leo Lastimosa with ACT members

DYAB Anchors Ahmed Cuizon and Tisha Ylaya

ACT officers Sansu Gesulga, Jenny Ricarte, Mia Bucao and President Minda Ocliasa

Call DYAB Absolutely FREE

DYAB AM is the only radio station in the Philippines which you can call from anywhere in the world absolutely free.  Thanks to DB Edwards' VOIP technology through iNTouch, you can call us from 4 a.m. to 12 midnight (Philippine time), Mondays to Fridays.  All you need is a headset.

 

You can greet your Kapamilyas in Cebu and the Visayas and Mindanao over the AM radio station of ABS-CBN Broadcasting Corp. in Cebu Philippines .  You can also use our Internet Phone to air public service announcements for your families and friends in the Philippines.

 

Or you can tell us situationers/updates/comments about major news events in your place of work or urgent concerns of Overseas Filipino Workers (OFWs).  Let DYAB AM serve as your bridge to government agencies which can help you or your loved ones, like the Dept. of Foreign Affairs (DFA), Overseas Workers Welfare Administration (OWWA), Philippine Overseas Employment Administration (POEA), the Office of the President, local government units (LGUs) and private employment and placement agencies.

 

Bawat Pinoy Kapamilya.

 

Tawag Na!

Call DYAB Absolutely Free

Thanks to DB Edwards' iNTouch VOIP technology, you can now call DYAB AM from wherever in the globe by simply clicking on Leo Lastimosa's picture. You can call during Arangkada's time slot, 6-10 a.m., RP Time.

Historical Springs

Looking Back : Hot springs

Ambeth Ocampo aocampo@ateneo.edu
Inquirer News Service

WHEN you talk about hot springs in the Philippines, the conversation usually starts with the town of Los Baños (which literally means "The Baths" in English) in Laguna province and, of course, those in Tiwi town in the province of Albay. As a child, our family would visit the thermal baths in Los Baños regularly, staying in a place called Agua Santa [Holy Water] for a weekend. While most children enjoyed pools and water sports, I preferred cold pools rather than these hot dips that left me quite spent. Then there was that disagreeable volcanic scent in the water. I remember my first visit to the Bicol region, where we dared not try Tiwi where eggs were placed in a handkerchief and dipped in holes in the ground with hot water. After a few minutes, one asked for the rock salt and feasted on hard-boiled eggs. When I caught myself enjoying the Laguna hot springs a year ago, it dawned on me that I was approaching senior citizen age.

After resigning from the intrigue-ridden Emilio Aguinaldo Cabinet, the "Sublime Paralytic" Apolinario Mabini decided to retire in a place with hot springs. He did not go to Tiwi or Los Baños but settled briefly in a place called Balungaw, in the northern province of Pangasinan. Here he soaked and reflected on the fate of the country he loved. He looked back on his brief stay in government, once upon a time the closest and most trusted adviser of the president, then a sick disappointed man licking his wounds in a thermal bath. I visited Balungaw recently in the company of National Artist F. Sionil Jose, who brought me all the way to Ilocos and Pangasinan to show me the setting for his Rosales novels. It was a nostalgic trip back to the land of Frankie Jose's childhood; and it was a research trip for me because I had hoped to find the place where Mabini wrote those articles criticizing the government he had left. Those articles were so sharp that Congress considered limiting press freedom in the name of national unity and security. Funny how some things never seem to change even after a century.

I did not find Mabini's bath in Balungaw but I found the equivalent under the home of Paciano Rizal in Los Baños. After the execution of his brother Jose, Paciano joined the revolution and rose to the rank of general. In retirement, he settled in Los Baños and built a "chalet" designed by Andres Luna de San Pedro, son of Juan Luna. This simple one-bedroom home by the lake, with a view of Talim Island, is built atop a hot spring. Paciano had a makeshift pond built under the house where he took daily therapeutic baths. Today, the property is a historical landmark and shrine -- Paciano and his spinster sisters Josefa and Trinidad are now buried in the garden-visited during solemn commemorations. That's why I didn't find the guts to shed my formal barong and try out Paciano Rizal's hot spring. That's another item in a long list of things I plan to do before I die.

Kept indoors due to the heavy rains last week, I was thinking of the hot springs in Los Baños when I chanced upon a section on the therapeutic properties of certain springs in the Philippines while browsing the thick Volume 3 of the Report of the Philippine Commission to the President [of the United States], published in Washington in 1901. It may be a century old, but some parts of this report are still useful especially the detailed description of the land and people of the Philippines. I did not realize that hot springs differed because of the water: acidulated, carbonic, ferruginous and bicarbonated waters in Lanot springs, Daet Camarines; alkaline-bicarbonated waters in San Raimundo spring, Calauan, Batangas; sulfurous-sulphohydric waters in Mainit spring, Morong; bicarbonated-calcic waters in Candaguit spring, Cebu; sulphated sodic waters in Cabad spring, Lepanto and Quensitog spring, Tiagan;

Chloro-sodic waters in Salvadora spring, Benguet; chlorated sodic-calcic waters in Cotabato spring, Mindanao; chlorated, sodic, bicarbonated and calcic waters in Binobresan spring, Batangas; and finally sulphated, calcic, chlorated and sodic waters in Cauan spring, Tarlac. Many of the springs are in places I have never heard of and are just as obscure to me as the mineral properties of the water.

Filipinos are lazy about distinctions and speak in generic terms: all toothpaste -- no matter the brand -- is "Colgate"; all refrigerators are "Frigidaire"; all detergent bars are "Perla"; and soda crackers of any kind are "Skyflakes." Any bottled water is referred to as "mineral" without distinguishing between plain bottled tap water, distilled water, spring water, mineral water and purified water.

Surely, there is some difference here, but nobody seems to mind, Thus, the 1893 analysis of certain springs around the archipelago made me realize why people with certain ailments went to particular springs because each had a corresponding use: for drinking, bathing, inhaling, or all of the above. Each spring could be used year-round or only on certain months. Each spring provided cure or relief from a variety of diseases: from respiratory and intestinal ailments, skin problems, to menstrual disturbances, tuberculosis, syphilis, paralysis, rheumatism, anorexia, gout and even hysteria. I guess I don't have to find a historical reason to enjoy our hot springs. Any hot spring will do.

Develop Science

Commentary : Local science for large disasters

H.T. Goranson
Inquirer News Service

THE EARTH produces a reliable stream of disasters. Some, like AIDS, are chronic; others, like earthquakes or Hurricane Katrina, are sudden displays of natural force. In every case, it is expected that a well-financed relief effort will descend from a wealthier region. But importing assistance may not only be less effective; it might actually cause more damage in the long run.

When a tsunami hits, the first impulse is to bring in First World experts. Rescue is the initial priority, followed by ensuring food, shelter and medical aid. It is just a matter of getting things done, and it must be done the most effective way, so the operations occur according to the institutional philosophies of donor countries.

But siphoning the habits of one culture into another during a rebuilding process can trigger societal changes that are almost as damaging as the disaster itself, as happened in small fishing villages in the Philippines in the late 1970s.

In 1978, Typhoon Rita wiped out the fleet of handmade wooden fishing boats in a group of sea-dependent Philippine communities. Relief was fast and effective, consisting first of subsistence aid, followed by "restoration" of the fishing fleet. The old boats, which rotted every few years, were replaced by modern fiberglass versions with small gasoline engines. At the time, this was touted as a textbook case of doing things right.

The fishing economy rebounded and flourished -- but only for about 10 years. After that, the entire society collapsed. Over thousands of years, the culture had come to depend on the central role of boat builders. They were the anchor of society, acting in effect as priests, teachers and judges. Subsistence flowed according to their goodwill and was supported by conventions of sharing and trust.

After the relief effort, this complex human balance was replaced by a cash economy, and the power brokers became those who could dole out the rare, precious petrol. An entire culture was effectively destroyed by efficient relief.

This scenario has been repeated over and over in diverse contexts. The first impulse is to solve problems in the most established manner. But, lacking sensitivity to local dynamics, the outcome is severely compromised.

The solution seems simple: create and subsidize small science centers in regions at risk of disaster. The primary objective of these centers would be "normal" science, with missions and profiles that feed from their local context. At-risk regions would develop culturally appropriate ways to deal with the catastrophes most likely to affect them. In addition, local talent would be nurtured in its home context.

This philosophy would benefit places like New Orleans as much as Phuket in Thailand. Indeed, while it might seem as though there would be no problem of cultural transposition in the case of Hurricane Katrina, an examination of the tragedy reveals otherwise.

It has been overwhelmingly observed that the worst-hit people in New Orleans were poor African-Americans living in the city's low-lying districts. To be sure, many of these inner-city residents simply lacked the resources to evacuate easily. But it is beginning to emerge that many also preferred to stay in a social environment that they trusted rather than fleeing to safer, but foreign, surroundings.

Critics also cite the diversion of infrastructure funds and Louisiana National Guard troops to Iraq as contributing causes to the emergency. These factors clearly played a role, but, overall, if a body of scientifically inclined people from the inner city had been involved in flood control and evacuation planning, the consequences of Hurricane Katrina would certainly have been managed more effectively. By contrast, the inappropriateness of transplanting troops from Iraq into an emergency rescue operation is obvious.

The fight against AIDS -- a battle that depends heavily on social modification -- highlights in perhaps the clearest way the problems that always occur when local culture is ignored. Societal mechanisms simply cannot be adjusted without a crisp, practiced understanding of a culture. And this cannot be merely intuitive. It must be scientific, that is, based on the best methods and models.

For this reason, there should be two points of contact during a catastrophe. Groups of critical thinkers -- the "experts" -- should be on hand to advise on how to avoid second-order disasters. Even though many of them might not have studied the local culture, they can nonetheless provide guidance that has been informed by the world's most expensive infrastructure. At the same time, relief efforts should be managed by a local science center that is known and trusted by those in danger.

The implications of this approach extend far beyond disaster relief. A robust scientific establishment is the root of any economy, and there will be no real development in the Third World without it. An investment in local science is therefore a direct infusion into a community's growth potential, one that eventually will reward investors with new breakthroughs. After all, nothing is better for innovation than a scientist working outside conventional institutions, solving a problem that will save his or her family.

Project Syndicate

H. T. Goranson is the lead scientist of Sirius-Beta Corp. and was a senior scientist with the US Defense Advanced Research Projects Agency.